Świat grzybów jest pełen fascynujących gatunków, które zachwycają swoją różnorodnością kształtów, kolorów i właściwości. Od tajemniczych grzybów leśnych po wyjątkowe gatunki tropikalne, grzyby stanowią niezwykły element ekosystemu. Poniżej przedstawiamy top 5 najbardziej interesujących grzybów, które warto poznać:
1. Owadomorek muszy (Entomophthora muscae)
Gatunek grzyba entomopatogenicznego, co oznacza, że atakuje i pasożytuje na owadach. W szczególności, jest znany ze swojego związku z muchami domowymi. Cykl życiowy owadomorka muszego jest fascynujący i stanowi przykład zdumiewających adaptacji pasożytniczych organizmów.
Cykl życiowy Entomophthora muscae rozpoczyna się od dojrzałych zarodników, które są rozprzestrzeniane w środowisku, często za pomocą kropli deszczu lub innych czynników zewnętrznych. Muchy zarażają się przez te zarodniki, poprzez kontakt z nimi lub ich spożycie. Gdy zarodniki Entomophthora muscae dostaną się do ciała muchy, szybko zaczynają kiełkować i rosnąć wewnątrz jej organizmu. Grzyb rozwija się, atakując tkanki muchy i wykorzystując jej zasoby do wzrostu i rozmnażania. Infekcja grzybem Entomophthora muscae prowadzi do dramatycznych zmian w zachowaniu muchy. Zarażone osobniki zaczynają wykazywać nietypowe zachowania, takie jak aktywne poszukiwanie wyższych miejsc, trudności w lataniu czy zawieszanie się na krawędziach, co ułatwia rozprzestrzenianie zarodników grzyba. W końcowym etapie cyklu życiowego Entomophthora muscae, zarażone muchy umierają, a z ich ciał uwalniają się egzospory – kolejne generacje zarodników grzyba, które mogą zarażać kolejne osobniki much.
2. Czernidłak kołpakowaty (Coprinus comatus)
Grzyb należąc do rodziny pieczarkowatych. Spotyka się go głównie jesienią, od września do listopada, na trawnikach miejskich, polanach, w sadach i parkach. Często rośnie w dużej ilości, tworząc zbiorowiska liczące nawet kilkadziesiąt osobników.
Jest to bardzo ceniony grzyb ze względu na swój wyjątkowy smak, który niektórym przypomina delikatną nutę cielęciny, oraz jego niezwykłe właściwości lecznicze. Jednakże, należy zauważyć, że ma krótki okres spożycia – nadaje się do zbioru jedynie w bardzo wczesnym stadium rozwoju, gdy jest biały i jeszcze zwinięty. W miarę dojrzewania, jego kapelusz gwałtownie się zwija, przekształcając w czarną masę zarodnikową. Co ciekawe, w przeszłości wykorzystywano tę masę do produkcji atramentu.
Cały proces dojrzewania trwa czasem zaledwie jeden dzień, a rozkład grzyba następuje w ciągu kilku godzin. Dlatego też, uważa się, że czernidłak kołpakowaty jest prawdziwą perełkę wśród grzybów, cenioną przez prawdziwych smakoszy.
fot. Edwin Butter / shutterstock.com
3. Maczużnik (Cordyceps)
Gatunek grzybów pasożytniczych, który wykazuje niezwykłe zachowanie w kontekście przemieniania larw niektórych owadów w tzw. „zombie”. Istnieje wiele gatunków maczużnika, ale zjawisko przemiany larw w „zombie” jest szczególnie charakterystyczne dla gatunków, takich jak Cordyceps unilateralis i Cordyceps sinensis.
Cykl życiowy Cordyceps zaczyna się, gdy zarodniki grzyba atakują żywiciela, zazwyczaj będącego larwą lub dorosłym owadem. Zarodniki grzyba mogą dostawać się do organizmu żywiciela poprzez jego skórę lub błony śluzowe. Gdy zarodniki dostaną się do organizmu żywiciela, zaczynają rosnąć i rozwijać się wewnątrz niego. Grzyb wykorzystuje organizm żywiciela jako źródło pożywienia. Jedną z najbardziej niezwykłych cech Cordycepsa jest zdolność do kontrolowania zachowania swojego żywiciela. Po pewnym czasie infekcji grzyb zaczyna kontrolować zachowanie owada, często prowadząc go do wykonania nietypowych działań, które sprzyjają rozprzestrzenianiu się zarodników Cordycepsa. Na przykład Cordyceps zmusza owady do wspinania się na wysokie rośliny lub przylegania do spodniej strony liści.
4. Gwiazdosz workowaty (Geastrum saccatum)
Fascynujący grzyb należący do rodziny Geastraceae, znany z charakterystycznej struktury reprodukcyjnej przypominającej gwiazdę. Jest szeroko rozpowszechniony na całym świecie i jest często spotykany w lasach iglastych oraz mieszanych, jak również na łąkach i terenach trawiastych.
Gwiazdosz sakowaty rozmnaża się za pomocą zarodników, które są produkowane wewnątrz kapsuły zarodnikowej. Ta kapsuła jest pierwotnie ukryta wewnątrz struktury grzyba. Początkowo, gdy gwiazdosz sakowaty rośnie, jego kapsuła zarodnikowa jest otoczona przez glebnię, która zabezpiecza ją przed działaniem czynników zewnętrznych i umożliwia rozwój zarodników. Gdy grzyb dojrzewa, glebnia zaczyna pękać, a kapsuła zarodnikowa jest stopniowo eksponowana na zewnątrz. Ten proces może być inicjowany przez zmiany wilgotnościowe i temperaturowe w otoczeniu. Gdy kapsuła zarodnikowa gwiazdosza sakowatego otwiera się, zarodniki są uwalniane do otoczenia. Jego kapelusz rozchyla się, aby uwolnić zarodniki, tworząc wrażenie gwiazdy.
fot. Wikipedia
5. Arthrobotrys oligospora
Gatunek zwierzomorkowca, który jest drapieżnikiem żywiącym się innymi organizmami, zwłaszcza nicieniami (nematodami) znajdującymi się w glebie. Grzyb ten należy do rodziny Orbiliaceae, zalicza się do grupy grzybów drapieżnych, które zdobywają pożywienie poprzez aktywne łapanie i trawienie organizmów.
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech Arthrobotrys oligospora jest zdolność do tworzenia struktur zwanych „lasso”, które są wykorzystywane do chwytania i pochwycenia swoich ofiar, czyli nicieni.
Arthrobotrys oligospora wytwarza specjalne struktury, które przypominają drobne nici. Te struktury są bardzo elastyczne i mają zdolność do rozciągania się i kurczenia. Gdy nicienie poruszają się w pobliżu nici dochodzi do aktywacji mechanizmu pułapki. Nici grzyba, które są rozpostarte wokół pułapki, reagują na ruch nicieni i zaczynają się kurczyć wokół nich. Kiedy nicienie zostaną dotknięte lub zaczepione przez „traps” Arthrobotrys oligospora, pułapka zostaje aktywowana, a struktury „lasso” zwijają się wokół ofiary, formując pułapkę, która uniemożliwia ucieczkę nicieni. Po schwytaniu ofiary, Arthrobotrys oligospora wydziela enzymy trawiące, które pomagają w trawieniu nicieni. Po strawieniu, składniki odżywcze uwalniane są do grzyba, a resztki nicieni stają się pożywką dla zwierzomorkowca.
bibliografia
- Matwiejuk A. (2023), Grzyby przez stulecia służyły jako pokarm, lekarstwo, trucizna, środek odstraszający owady, https://uwb.edu.pl/aktualnosci/dr-anna-matwiejuk-grzyby-przez-stulecia-sluzyly-jako-pokarm-lekarstwo-trucizna-srodek-odstraszajacy-owady-6834.html